Ook krantenarchieven moeten recht om vergeten te worden respecteren

Veel kranten houden op hun website een archief bij met oude artikelen. Dat betekent men vaak nog jarenlang wordt geconfronteerd met oude artikelen, ook als die artikelen niet meer relevant zijn. De krant beroept zich in zo’n geval op haar archiefrecht. In Hurbain v. Belgium legt het Europese Hof voor de Rechten van de Mensen uit waar de grenzen van het archiefrecht liggen en erkent het dat kranten onder bepaalde omstandigheden oude artikelen moeten anonimiseren.

Het archiefrecht

Het archiefrecht is een belangrijk onderdeel van de vrijheid van meningsuiting (artikel 8 EVRM). Het biedt de mogelijkheid een online archief van historische gebeurtenissen bij te houden en beschikbaar te stellen aan het publiek. Bijvoorbeeld alle krantenartikelen uit het verleden. Geïnteresseerden kunnen deze artikelen gemakkelijk opzoeken en zich zo een beeld vormen van de geschiedenis. Als bepaalde artikelen in een archief verwijderd worden, dan is het archief incompleet en komt de functie daarvan in gevaar. Daarom mogen ook zeer oude artikelen doorgaans online blijven staan. Niet zozeer omdat die artikelen op zichzelf relevant zijn, maar omdat het verwijderen van zo’n artikel de integriteit van het archief aantast. Dat betekent dat berichten op internet doorgaans niet door tijdsverloop onrechtmatig worden.

Dit staat vanzelfsprekend op gespannen voet met het recht op privacy van de persoon over wie het artikel gaat. Jaren na de publicatie kan die persoon nog geconfronteerd worden met negatieve berichtgeving.

Het recht om vergeten te worden.

Het recht om vergeten te worden is voor het eerst genoemd in het Costeja-arrest. Het Hof van Justitie oordeelt in dat arrest dat een publicatie door tijdsverloop zijn relevantie kan verliezen. De betrokkene kan vervolgens een online zoekmachine-exploitant, zoals Google, vragen om een dergelijke publicatie in de zoekmachine te blokkeren.

Het vergeetrecht biedt dus in feite de mogelijkheid om de toegankelijkheid van een bepaalde publicatie te beperken. Dat kan als het artikel niet meer relevant is. Door de toegankelijkheid van een publicatie te beperken, wordt de impact van die publicatie minder. Met andere woorden, het artikel wordt alleen gevonden door mensen die heel veel moeite doen. Er is lange tijd een discussie geweest of het recht om vergeten te worden alleen geldt voor zoekmachines of ook voor andere partijen.

Dat recht staat los van de vraag of de publicatie op zichzelf rechtmatig is. Die laatste vraag wordt beantwoord door te kijken naar diverse facturen, zoals: 1) of het artikel onderdeel is van een maatschappelijke discussie, 2) of de betrokkene een publiek figuur is, 3) het waarheidsgehalte en 4) de toon en vorm van het publicatie. Als iemand bijvoorbeeld verdacht wordt van een strafrechtelijk feit, dan is dat vaak nieuwswaardig, dat sprake is van een verdenking is ook waar, waardoor een persbericht over de verdenking vaak niet onrechtmatig is.

Hurbain v. Belgium: Archiefrecht vs. Vergeet recht

In Hurbain v. Belgium bepaalt het EHRM de grens tussen het archiefrecht en het vergeetrecht. Deze kwestie draait om de heer G. Hij is jaren geleden betrokken geweest bij een dodelijke aanrijding, waarover enkele krantenartikelen geschreven zijn. In 2008 besloot de krant, Le Soir, haar oude archief online te plaatsen, waardoor het artikel over G. gemakkelijk vindbaar werd in Google. G. verzoekt de krant om het artikel te anonimiseren, door zijn naam in het artikel te vervangen door te letter X.

In beginsel archiefrecht

Het EHRM overweegt dat de krant in beginsel haar archief online mag plaatsen. Dat archief kan een belangrijke bron vormen voor het publiek om zich een beeld te vormen van de gebeurtenissen in die tijd. Daarom is het belangrijk dat het archief compleet blijft. Daar staat tegenover dat het artikel véél toegankelijker is geworden doordat het online geplaatst is. Toen het artikel zich in een offline archief bevond, moest een geïnteresseerde immers daadwerkelijke contact opnemen om het archief fysiek in te zien. Alleen iemand die daadwerkelijk geïnteresseerd is zal zich die moeite nemen. Nu het artikel online staat kan iedereen, met één druk op de knop kennis nemen van het artikel. Dat betekent dat het artikel toegankelijk is geworden voor een veel breder publiek.

Belangenafweging

Het toegankelijk maken van het artikel heeft een negatief gevolg voor de reputatie van G. Het EHRM overweegt dat G. het recht heeft om op enig moment met een schone lei te beginnen en niet tot in de lengte der dagen geconfronteerd hoeft te worden met gebeurtenissen uit te het verleden. Een belangenafweging is daarom nodig om te bepalen of het artikel geanonimiseerd moet worden. Daarvoor zijn de volgende criteria van belang:

• De gedragingen van de persoon in het verleden
• Draagt het artikel op dit moment bij aan een publiek debat.
• Is de persoon in kwestie een publiek persoon
• de toon en inhoud van het artikel

Het EHRM overweegt dat het recht op privacy niet beschermt tegen een publicatie die een voorzienbaar gevolg is van iemands eigen gedrag, zoals crimineel handelen. Met andere woorden, wie een (ernstige) misdaad pleegt, kan verwachten dat de pers daarvan verslag doet en dat hij onderdeel wordt van een publiek debat. Een crimineel kan op enig moment zelfs bekend worden. Dat neemt echter niet weg dat dit publieke debat en die bekendheid op enig moment kan wegebben. Zo ook in het geval van G. Hij werkt tegenwoordig als arts en is geen onderdeel meer van het publieke debat. Voor zover het artikel nog bijdraagt aan enig publiek debat, ziet dat debat op verkeersongelukken in het algemeen. Voor dat laatste debat is het niet nodig om de naam van G. te noemen.

Anonimisering heeft beperkte impact op archiefrecht.

Het anonimiseren van het artikel heeft volgens het EHRM maar een beperkte impact op de volledigheid van het archief. Immers, het artikel is in geanonimiseerde vorm nog steeds online beschikbaar. Iemand die geïnteresseerd is in de gebeurtenissen zal dat dus nog steeds gemakkelijk kunnen opvragen. Voor zover iemand een goede reden zou hebben om de integriteit van G. te achterhalen, dan kan hij het volledige artikel nog altijd opvragen bij de krant.

Samengevat biedt Hurbain v. Belgium dus de mogelijkheid om een oud artikel te laten anonimiseren. Een andere uitspraak, Biancardy v. Italy, biedt de mogelijkheid om nieuwswebsites te verplichten een bepaald artikel te delisten, zodat zoekmachines het niet meer opnemen in de zoekresultaten. Beide manieren zijn krachtige middelen om van negatieve berichten af te komen.

Hulp bij een vergeet recht verzoek

Het is vaak lastig om van negatieve berichten op internet af te komen. Er zijn veel juridische mogelijkheden, ieder met zijn eigen voor- en nadelen. Laat uw casus vrijblijvend beoordelen door Stephan Mulders, advocaat vergeetrecht te Amsterdam.